8 of 24 posts जल-बायु परिवर्तन र बिद्युत कटौतिको समाधान

A. जलवायु परिवर्तनको कारण र समाधान
(गलत ठहर गर्ने पहिलोलाई रु. पच्चिस हजार ईनाम)

डा. देव बहादुर डंगोल

हाल सम्म कसैले पनि जलवायु परिवर्तन हुनाको कारण प्रस्तुत वा व्याख्या गरेको छैन । तर मान्न चाहिँ मानेका छन् कि मानिस कै कारणले वा गल्तिले यसो भएको हो । दोष भने ग्यासलाई दिँदै आएका छन् । यहाँ जलवायु परिवर्तन हुनाको कारण र निवारण वारे वैग्यानिक विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको छ । जलवायु परिवर्तनको असर न्युनिकरण गर्न वा यस्को असरवाट वच्ने उपायहरु तत्कालको लागि आवश्यक छन् तर निवारण चाहिँ होइन । औषधि उपचार गर्नु भन्दा रोग लाग्न नदिनु नै असल मानिन्छ । त्यसैले जलवायु परिवर्तनलाई रोक्नु नै वेश हुने छ । यसलाई पुरानो अवस्थामा नै पु-याउन सकिन्छ ।

सर्वमान्य पाँच वटा आधारभूत वैग्यानिक सिध्दान्तहरुको आधारमा ग्यासको कारणले जलवायु परिवर्तन हुनै सक्तैन । जलवायु परिवर्तन भन्नाले तापक्रम वृध्दि र वर्षाद दुई कुरालाई बुझ्ने गर्दछौँ । वैग्यानिक हिसावले ती दुवै पछ्यको कुनै पनि ग्यास सँग केहि पनि सम्बन्ध नै छैन । ग्यासले तापक्रम वृध्दि हैन बरु ताप प्रसारणको सिध्दान्त र ताप प्रसारणको सँवाहन तरिकाले पृथ्विलाई चिसो पार्ने वा सेलाऊने काम गरी रहेको छ । ग्यासले गर्दा तापक्रम वृध्दि भएको भन्नु एकदमै अवैग्यानिक फजुल कुरा हो । र, नियमित वर्षाद भनेको पृथ्विको सतहवाट पानी वाष्पीकरण भएर मात्र हुन्छ, अरु कुनै पनी कारण सँग यो प्रक्रियाको केही पनी सम्वन्ध नै छैन । समुद्र वा ताल वा नदीवाट पानी वाष्पीकरण भएकोवाट नियमित वर्षाद हुनै सक्दैन, त्यसो हुने भए अहिले तापक्रम वृध्दि भएको र समुद्र फैलिएको वेला झन् वढी वर्षाद हुने थियो ।
१. ताप प्रसारणको सिद्धान्त: ताप जहिले पनि वढीवाट कम तापक्रम भएको ठाउँ तिर मात्र सर्छ । त्यस्को उल्टो कमवाट वढी तापक्रम तिर ताप कहिल्यै प्रारण हुँदैन । वायु मण्डलको माथि चिसो ठाउँमा पुगेको ताप तल गरम ठाउँ पृथ्वि तिर कदापि आउँदैन ।
@= ताप प्रसारणका तरिकाहरु: ताप प्रसारणका तीनवटा विधिहरु
विकिरण: यस विधिद्वारा सवै दिसा तिर ताप आफै जान्छ । कुनै पनि माध्यमको आवश्य पर्दैन । ताप प्रसारण भै रहेको बेला बाटोमा भएको वस्तुहरुले ताप ग्रहण गर्छन्, वर्षादमा पानीका थोपाहरु टाऊकोमा परे जस्तो । यसै विधिद्वारा नै हामीले सूर्यवाट ताप प्राप्त गर्द छौँ ।
सन्चालन: यो विधिद्वारा ताप प्रसारण सुचालक ठोस वस्तुमा मात्र हुन्छ । पाएको तापलाई सँगैका अणुहरुलाई दिँदै एक पछि अर्को अणुहरु तताउँदै ताप सर्दै जान्छ । हामी लाममा उभिएर एकले अर्कोलाई दिँदै सामान ओसारे जस्तै कुनै धातुलाई एक छेउमा तताउँदा अर्को छेउ पनि विस्तारै तातेर आउँछ ।
सम्बाहन: यो तरिकाले ताप प्रसारण द्रब्य पदार्थ (झोल वा ग्यास)मा मात्र हुन्छ । ती वस्तुहरुमा अणहरु स्वतन्त्र रुपमा चल्न सक्छन् । ताप पाए पछि तिनीहरुका अणुहरु माथि तिर जान्छन् र माथि चिसो ठाउँमा पुगे पछि ताप प्रसारण गर्छ र चिसो अणुहरु तल तिर झर्छन् । यो तरिका एक ठाउँवाट अर्को ठाउँमा ओसारेर सामान राख्दै गरे जस्तै हो । हाम्रो वायु मण्डलमा पनि यस्तै तरिकाले ताप प्रसारण निरन्तर भै रहेको छ त्यसैले दिन भरि तातेको पृथ्वि रातमा सेलाउँछ र विहानि पख चिसो हुन्छ । यहि तरिकाले पृथ्विलाई पुग्ने गरी वर्षादले चिस्याउने काम गर्न सक्छ ।
वर्षाद हुना साथ चिसो भै हाल्ने हामी सवैलाई थाहा भएकै कुरा हो। नियमित रुपमा वर्षाद हुन नसकेकोले पृथ्विमा तापक्रम वढी रहेको छ।
३. ग्यासवाट हरियो घर (हरित गृह) बन्दैन: हरियो घर बनाउन ग्यासवाट हुने भए सवैले ग्यास कै घर वनाउँथे । यस्तो घर वनाउन ठोस पारदर्शि वस्तु (प्लाष्टिक वा शिशा)को आवश्यक पर्दछ । त्यस्ता वस्तुले छोपेर वनाएको घरलाई ‘हरियो घर’ भनिन्छ । जाडोमा वचाउन गाह्रो हुने विरुवालाई राख्नको लागि वनाईएकोले हरियो घर भनिएको हो । घाम भित्र छिर्छ तर हवा भित्र वाहिर गर्न नपाउने भएकोले भित्र न्यानो हुन्छ । न्यानो पार्न हामीहरु पनि झ्याल ढोका वन्द गरेर वस्छौँ । ग्यासवाट कुनै पनि प्रकारको घर वनाउन नसकिने भएकोले ग्यासले वनाएको घरको कारणले ‘हरितगृह प्रभाव’ भएर गर्मि वढेको हो भन्नु विल्कुलै अवैग्यानिक फजुल कुरा हो । कुनै पनि ग्यासलाई हरित गृह ग्यास भन्नै मिल्दैन । त्यस्ता ग्यास हुनै सक्दैन । अत: जलवायु परिवर्तनको दोष ग्यासलाई दिन मिल्दैन ।

४. हाम्रो मौसमी वायु मण्डलको वनावट: हाम्रो मौसमी वायु मण्डल ग्यासहरुको समान मिष्रण हो । तल माथि, दायाँ वायाँ, चारै तिर हमेशा चलिरहने भएकोले हामीले सास फेर्ने वायु मण्डलमा ग्यासहरु तह तह भएर वस्नै पाउँदैन । तह तह भएर बसेको भए हामी बस्ने पृथ्विको सतह माथि नै सवै भन्दा गह्रुँगो ग्यास कारबोन डाईअक्साईड हुने थियो र हामी जिवित हुने थिएनौँ । बाँच्नलाई अक्सिजन भएको हवा चाहिन्छ । यस कारणले पनि वायु मण्डलमा भएको ग्यासले हरित गृह प्रभाव हुनै सक्दैन, असम्भव ।

५. हाम्रो मौसमी वायु मण्डलको तापक्रम: जति जति यस वायु मण्डलको माथि जान्छौँ त्यति त्यति चिसो हुन्छ । ताप प्रसारणको सिद्धान्त अनुसार चिसो ठाऊँमा पुगेको ताप फेरि तल तातो गर्मी पृथ्वि तिर कहिल्यै फर्केर आउँदैन । अत: यस कारणले पनि वायु मण्डलमा भएको ग्यासले हरित गृह प्रभाव हुनै सक्दैन, असम्भव ।

६. जलवायु परिवर्तनको कारण: हामी सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो बर्षाद भएमा ठण्डा हुन्छ । हिमालमा हिउँ थपिन्छ । वन जँगल सप्रिन्छ । सिँचाईँ राम्रो हुन्छ । खानको लागि पानी प्रसस्त हुन्छ । जमिन भित्र पानी पस्छ \ भरिन्छ । यसरि सवै ठाऊँमा नियमित रुपमा पानी पुगिरहे पछि समुद्रमा जम्मा भै रहेको पानी पनि विस्तारै घटेर जाने छ । वर्षाद नियमित भएमा जलवायु परिवर्तनले निम्त्याएका सबै समस्याहरु समाधान हुने छ । अत: वर्षाद चक्र नै जलवायु बा मौसम नियन्त्रण गर्ने मुख्य कारक हो भन्न सकिन्छ ।

७. वर्षाद चक्र: वर्षाद चक्र पृथ्विको सतहवाट हुने वाष्पिकारण सँग मात्र सम्वन्धि छ । समुद्र, ताल वा नदीवाट वाष्पिकारण भएर नियमित वर्षा हुँदैन (वर्षाद मौसममा वढी पानी पार्न सहायक भने हुन्छ) सो हुने भए अहिले तापक्रम वढेको र समुद्र फैलिएको वेला झन् धेरै नियमित वर्षाद हुनु पर्ने थियो । त्यसैले वर्षाद चक्र गड वड हुनाको कारण पृथ्विको सतहवाट वाष्पिकारण हुने प्रक्रियामा गड वड भएकोले नै हो भन्न सकिन्छ । वाष्पिकारण हुन अति नै धेरै तापको आवश्यक पर्छ । समुद्र त्यति तातो हुनै पाउँदैन ।

मानिसले घर, सडक ईत्यादी बनाएर; ढुँगा ईँटा विछ्याएर; वन जँगल फडानि गरेर; र मरुभूमि फैलाएर वर्षाद चक्रलाई नभै नहुने वाष्पिकारण अत्यधिक मात्रामा घटाए वा रोकि दिए । सँसार भरी करौँडौँ बस्तीवाट वाष्पिकारण प्रशस्त रोकिए पछि वर्षाद चक्र पनि वर्ष भरि फैलिएर नियमित हुन सकेन । अनौठो भएन ।

अत: वर्षाद चक्रको गलत ब्याख्याले गर्दा जलवायु परिवर्तनको समस्या भोग्नु परेको छ ।


जलवायु परिवर्तनको समाधान: जलवायु परिवर्तनको समस्या समाधान गर्न वर्षाद चक्रलाई वर्ष भरी फैलाएर नियमित वर्षाद गराउनु वाहेक अरु उपाय छैन । वर्षाद नियमित पार्न पृथ्विको सवै सतह जति सक्यो त्यति भिजाएर राख्नै पर्छ, सुख्खा ठाउँ हुनुनै भएन । सो गरेमा वर्षाद चक्र स्वत: नियमित हुने छ । यो कार्य गर्न अहिले मानिसको लागि धेरै सजिलो काम मान्नु पर्छ । चाहेमा केहि महिना भित्र नै पूरा गर्न सकिन्छ ।

B. बिद्युत संकट वा कटौतीको दोष पानीलाई दिन मिल्दैन:
(असिमित जलविद्युत उत्पादन)

हदै सस्तोमा जल-बिद्युत

(गलत ठहर गर्ने पहिलोलाई रु. पच्चिस हजार ईनाम)
डा. देव बहादुर डंगोल

जलविद्युत आयोजनामा टर्वाईन जडान गर्ने हालको प्रचलित तरिकामा पानीको द्रब्य गुण र भू-कर्षण बलका विशेषताहरुमा पूर्ण ध्यान पु-याईएको छैन । उचाई अनुसार चाप हुन्छ भन्ने नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई स्तम्भ भरि एकनासको चाप हुने वगेको पानीको अवस्थामा लागु गर्ने गल्ति हुन गएकोले \ गरेकोले त्यसो भएको हो । हाल एउटा मात्र टर्बाईन जडान गरी न्युनतम मात्र विद्युत उत्पादन गर्दै आएका छौँ । ती दुई पछ्यका सर्व मान्य सिद्धान्तहरुमा ध्यान पु-याईएको भए धेरै टर्बाईनहरु जडान गर्ने तरिकामा फरक हुने थियो । हाल एउटा मात्र टर्वाईन घुमाउन पुग्ने पानी वगेको एउटै पाईपमा नै पाईप वा पानीको धारलाई नटुटाई क्रमश: धेरै टर्वाईनहरु जडान गरेर धरै गुणा वढी (असिमित) विद्युत उत्पादन गरिन्थ्यो । र, सो पानी खान वा सिँचाई अथवा अन्य कामको लागी पनि उपलब्ध गराउन सकिन्थ्यो । हालको प्रचलित तरिका अनुसार हरेक एउटा टर्वाईनलाई छुट्टा छुट्टै पाईप मार्फत पानी पु-याईन्छ । अत: धेरै टर्वाईनहरु घुमाउन धेरै मात्रा पानीको आवश्यकता हुन्छ ।
जलविद्युतको लागि पानी प्रवाह गर्दा जति जस्तो पानी टर्वाइन भित्र गएको हो उस्तै बाहिर निस्कन्छ । भू-आकर्षण बलमा पनि केही कमि आउदैन \ हुँदैन । पानीको गतिमा पनी केही फरक हुँदैन । जति मात्रा भित्र पसेको हो त्यति मात्रा नै पानी वाहिर निस्कन्छ । वगेको पानीको स्तम्भ भरी नै चाप पनि एक नास नै कायम रहन्छ । टर्वाइन पनि पानी कै वेगमा घुम्छ । निरन्तर भू-आकर्षण वलको कारणले गर्दा माथि स्थित पानी मात्र तल तिर खस्छ ।
विद्युत प्राप्त गर्न आवश्यकता अनुसार उचित उचाईवाट पानीलाई खसालेर टर्वाईन घुमाईन्छ, जस्ले विद्युत क्रियाशिल वा प्रवाह गराउने जेनेरेटरलाई घुमाउँछ र हामीले विद्युत प्राप्त गर्दछौँ । पानी खसाल्नलाई प्राप्त शक्ति वास्तवमा पृथ्विको भू-आकर्षण वल हो । जुन सुकै वल प्रयोग गरे पनि विद्युत उत्पादन गर्न टर्वाईन घुमाउन आवश्यक पर्दछ । आवश्यकता अनुसार पानी वगेर जान सक्ने गरी टर्वाईन वनाईएको हुन्छ । भू-आकर्षण वललाई उपयोगमा ल्याउन पानीलाई उचित उचाईवाट खस्न दिने एउटा उपयुक्त संरचना हो ।

पानी प्रवाह भैरहेको एउटै पाईपमा धेरै टर्वाईनहरु चलाउन सकिन्छ

पानीको द्रब्य गुणहरु र भू-आकर्षण बलका बिशेषताहरुको आधारमा एक भन्दा वढी टर्वाईनहरु घुमाउन एउटा टर्वाईनलाई मात्र घुमाउन पुग्ने पानी प्रवाह गरी सोहि पाईपमा पानीको धार र पाईपलाई नटुटाई एक पछि अर्को जडान गरेर धेरै टर्वाईनहरु सँचालन गर्न सकिन्छ । सो अनुसार पानी प्रबाह गर्दा टर्वाईन र वगेको पानीको कार्य छ्यमतामा केहि पनी कमि आउँदैन । पानीको द्रब्य गुणहरु र भू-आकर्षण बलका विशेषताहरु दुवै पछ्यहरुको प्रमाणित सिध्दान्तहरुले पनि सो कुराको पुष्टि गर्दछ । मुख्यत: ती दुई वैग्यानिक पछ्यहरुलाई ध्यानमा राखेर नै टर्वाईन भित्र पानी प्रवाह गरिएको हुन्छ । जलविद्युत उत्पादन गर्न पानी प्रवाहको लागि प्रयोगमा आउने शक्ति भू-आकर्षण बलवाट मात्र प्राप्त हुन्छ । भू-आकर्षण बल भनेको अथाह कहिल्यै नसकिने, कुनै उपायले वाधा पु-याउन वा छेक्न सकिँदैन, जति उपयोग गरे पनि कम नहुने र कुनै पनि ठाउँको हरेक विन्दुमा जहिले पनि निरन्तर प्राप्त भै नै रहन्छ, पन्छाउन पनि सकिँदैन । हवाको वल, चुम्बकिय वल वा प्रकाशलाई छेक्न सकिन्छ तर भू-आकर्षण बललाई छेक्न सकिँदैन । कुनै पनि पदार्थको पिण्ड रहे सम्म सो वल रही रहन्छ। पिण्डको स्वभाविक प्राकृतिक गुण हो । अत: पानी निरन्तर प्रवाह भैरहेको एउटै पाईपमा एक पछि अर्को धेरै टर्वाईनहरु जडान गरी सबैलाई एकनासले सँचालन गर्न सकिन्छ, गुणात्मक धेरै जलविद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ ।
एकनासले निरन्तर पानी वगिरहेको पाईपमा एउटा वा शुन्य टर्वाईन सँचालन गरेमा पनि वगिरहेको पानीको कार्य छ्यमतामा केही पनि घटवढ हुँदैन, एकनासै कायम रहन्छ ।
एक पछि अर्को टर्वाईनलाई घुमाउँदै वग्दा पनि बगिरहेको पानीको कार्य छ्यमतामा केहि पनि कम हुँदैन । यसो हुनाको कारण माथि उल्लेख गरे अनुसार भू-आकर्षण वलका विशेषताहरुले गर्दा हो । द्रब्य गुण अनुसार स्थिर पानीमा लगाईएको वल सवै दिशा तिर बराबर फैलिन्छ र उचाई अनुसार चाप हुन्छ । नवगेको पानीको स्तम्भको सबै भन्दा तल सवै भन्दा वढी चाप हुन्छ । तर प्रवाह भै रहेको वेला पानीको स्तम्भको फेदमा जतिकै पाईप भित्र पानीको पूर्ण स्तम्भ भरिनै चाप एक नास हुन्छ, माथि देखि तल सम्म पूर्ण स्तम्भ भरी । र, पानी प्रवाह भएको दिशातिर मात्र पानीको चापले काम गरी रहेको हुन्छ । वगेको पानीको धारको कुनै पनि विन्दुमा गुरुत्व आकर्षणवललको कारण दुई प्रकारको वलले मात्र असर पारी रहेको हुन्छ । कुनै विन्दुको माथि तिरको पानीको स्तम्भले तलतिर थिचिरहेको हुन्छ भने तल तिरको पानीको स्तम्भले तलतिर नै तानी रहेको हुन्छ । क्रमश: अँग्रेजिमा पुशिंग र पुलिँग फोर्श भनिन्छ । कुनै पनि विन्दुमा दुबैवल (पूर्ण स्तम्भ)को प्रभाव पानी वगेको दिशा तिर मात्र लाग्छ । अत: पाइपको पानीको पूर्ण स्तम्भ भरी नै चाप एक नास हुन्छ । नवगेको पानीको स्तम्भमा यो गुण हुँदैन । नवगेको पानीको स्तम्भको फेदमा सवै भन्दा वढी चाप हुन्छ । यहि सिद्धान्तलाई वगेको पानीको अवस्थामा पनि लागु गरी जलविद्युत आयोजनामा वगेको पानीको फेदमा एउटा मात्र टर्वाईन जडान गर्न सकिन्छ भन्ने गल्ति भयो । नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई वगेको पानीको अवस्थामा लागु गर्न मिल्दैन ।
अत: पानी प्रवाह भै रहेको एउटै पाइपमा क्रमिक रुपमा जडान गरिएका सवै टर्वाइनहरु जव पूर्ण रुपमा घुम्न थाल्छन् पाइपको पूर्ण स्तम्भ भरी नै पानीको चाप पनि एकनासको नै कायम रहन्छ । यसो हुनाको कारण भू-आकर्षण वलको विशेषताले गर्दा हो । वगिरहेको पानीको स्तम्भको धारमा टर्वाईन हुँदा वा नहुँदाको अवस्थामा पानीको स्तम्भको चापमा केही पनि फरक हुँदैन । पानीको उचाई, पाईपको उचाई, पानी भित्र पस्ने र वाहिर आउने मात्रा, पानीको वेग, भू-आकर्षण वल ईत्यादि सवै पछ्यहरुमा उस्तै नै अवस्था कायम रहन्छ, केही पनि फरक हुँदैन । अत: पानी प्रवाह भैरहेको एउटा पाइपमा नै धेरै टर्वाइनहरु जडान गरेर हालको भन्दा धेरै गुणा वढी (असिमित) जलविद्युत प्राप्त गर्न सकिन्छ ।
यसरी क्रमिक सिद्धान्त अनुसार टर्वार्इनहरु जडान गरिएमा जलविद्युतको लागि नयाँ आयोजनाको आवश्यकता पर्ने छैन । टर्वाइनहरु थपेर भएकै संरचनावाट असिमित विद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ । पानी वगिरहँदा पाइपको कुनै पनि विन्दुमा \ स्थानमा टर्वाइन जडान गरे पनि केहि फरक पर्दैन । वगिरहेको पानीको पाइपको लम्वाई भरि नै जडान गरे पनि सवै टर्वाइनहरु एकनासले नै संचालन गर्न सकिन्छ । एक्लो नेपालमानै असिमित जलविद्युत विद्यमान छ ।

एउटै जलविद्युत गृहमा धेरै टर्वाइनहरु जडान भैसकेको भएमा पनि तिनीहरुलाई पनि क्रमिक ढंगले पानी प्रवाह गराउन सकिन्छ । यसरी पानी प्रवाह गर्ने तरिका परिवर्तन गरिएमा एउटा टर्वाईन संचालन गर्ने पानीको मात्राले नै धेरै टर्वाइनहरु संचालन गर्न सकिन्छ । हाल टर्वाईनमा पानी प्रवाह गर्ने तरिका गलत सिद्धान्तमा आधारित भएकोले एउटा पाईपको पानीवाट एउटा टरवाईनवाट मात्र (न्युनतम) विद्युत उत्पादन भै रहेको छ । नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई गल्तीले वगेको पानीको अवस्थामा लागु गरेकोले त्यसो भएको हो ।
विश्वमा असिमित जलशक्ति उपलब्ध छ । क्रमिक तरिकाले पानी प्रवाह गर्ने गरी धेरै टरवाईनहरु जडान गरेर जलविद्युत आयोजनाहरु संचालन गरेमा विद्युतको लागि अन्य कुनै पनि उपायको आवश्यकता पर्ने छैन । विद्युत धेरै सस्तो हुने छ । कोइला, ग्यास, डिजेल, आणविक ईत्यादि ईन्धनको अपार वचावट हुनेछ । चाहे भन्दा धेरै कार्बोन डाईअक्साईड पनि घट्ने छ ।

(२०६६ ज्येष्ठ २३ गते गोरखापत्रमा प्रकाशित ‘धेरै सस्तोमा जल विद्दयुत’ लेखमा आधारित)

email: dev.dangol@yahoo.co.uk
mobile: 9841 647 393

9 of 24 posts बिद्युत संकट वा कटौतीको दोष पानीलाई दिन मिल्दैन

हदै सस्तोमा जल-बिद्युत

बिद्युत संकट वा कटौतीको दोष पानीलाई दिन मिल्दैन:
(असिमित जलविद्युत उत्पादन)


(गलत ठहर गर्ने पहिलोलाई रु. पच्चिस हजार ईनाम)
डा. देव बहादुर डंगोल

जलविद्युत आयोजनामा टर्वाईन जडान गर्ने हालको प्रचलित तरिकामा पानीको द्रब्य गुण र भू-कर्षण बलका विशेषताहरुमा पूर्ण ध्यान पु-याईएको छैन । उचाई अनुसार चाप हुन्छ भन्ने नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई स्तम्भ भरि एकनासको चाप हुने वगेको पानीको अवस्थामा लागु गर्ने गल्ति हुन गएकोले \ गरेकोले त्यसो भएको हो । हाल एउटा मात्र टर्बाईन जडान गरी न्युनतम मात्र विद्युत उत्पादन गर्दै आएका छौँ । ती दुई पछ्यका सर्व मान्य सिद्धान्तहरुमा ध्यान पु-याईएको भए धेरै टर्बाईनहरु जडान गर्ने तरिकामा फरक हुने थियो । हाल एउटा मात्र टर्वाईन घुमाउन पुग्ने पानी वगेको एउटै पाईपमा नै पाईप वा पानीको धारलाई नटुटाई क्रमश: धेरै टर्वाईनहरु जडान गरेर धरै गुणा वढी (असिमित) विद्युत उत्पादन गरिन्थ्यो । र, सो पानी खान वा सिँचाई अथवा अन्य कामको लागी पनि उपलब्ध गराउन सकिन्थ्यो । हालको प्रचलित तरिका अनुसार हरेक एउटा टर्वाईनलाई छुट्टा छुट्टै पाईप मार्फत पानी पु-याईन्छ । अत: धेरै टर्वाईनहरु घुमाउन धेरै मात्रा पानीको आवश्यकता हुन्छ ।
जलविद्युतको लागि पानी प्रवाह गर्दा जति जस्तो पानी टर्वाइन भित्र गएको हो उस्तै बाहिर निस्कन्छ । भू-आकर्षण बलमा पनि केही कमि आउदैन \ हुँदैन । पानीको गतिमा पनी केही फरक हुँदैन । जति मात्रा भित्र पसेको हो त्यति मात्रा नै पानी वाहिर निस्कन्छ । वगेको पानीको स्तम्भ भरी नै चाप पनि एक नास नै कायम रहन्छ । टर्वाइन पनि पानी कै वेगमा घुम्छ । निरन्तर भू-आकर्षण वलको कारणले गर्दा माथि स्थित पानी मात्र तल तिर खस्छ ।
विद्युत प्राप्त गर्न आवश्यकता अनुसार उचित उचाईवाट पानीलाई खसालेर टर्वाईन घुमाईन्छ, जस्ले विद्युत क्रियाशिल वा प्रवाह गराउने जेनेरेटरलाई घुमाउँछ र हामीले विद्युत प्राप्त गर्दछौँ । पानी खसाल्नलाई प्राप्त शक्ति वास्तवमा पृथ्विको भू-आकर्षण वल हो । जुन सुकै वल प्रयोग गरे पनि विद्युत उत्पादन गर्न टर्वाईन घुमाउन आवश्यक पर्दछ । आवश्यकता अनुसार पानी वगेर जान सक्ने गरी टर्वाईन वनाईएको हुन्छ । भू-आकर्षण वललाई उपयोगमा ल्याउन पानीलाई उचित उचाईवाट खस्न दिने एउटा उपयुक्त संरचना हो ।

पानी प्रवाह भैरहेको एउटै पाईपमा धेरै टर्वाईनहरु चलाउन सकिन्छ

पानीको द्रब्य गुणहरु र भू-आकर्षण बलका बिशेषताहरुको आधारमा एक भन्दा वढी टर्वाईनहरु घुमाउन एउटा टर्वाईनलाई मात्र घुमाउन पुग्ने पानी प्रवाह गरी सोहि पाईपमा पानीको धार र पाईपलाई नटुटाई एक पछि अर्को जडान गरेर धेरै टर्वाईनहरु सँचालन गर्न सकिन्छ । सो अनुसार पानी प्रबाह गर्दा टर्वाईन र वगेको पानीको कार्य छ्यमतामा केहि पनी कमि आउँदैन । पानीको द्रब्य गुणहरु र भू-आकर्षण बलका विशेषताहरु दुवै पछ्यहरुको प्रमाणित सिध्दान्तहरुले पनि सो कुराको पुष्टि गर्दछ । मुख्यत: ती दुई वैग्यानिक पछ्यहरुलाई ध्यानमा राखेर नै टर्वाईन भित्र पानी प्रवाह गरिएको हुन्छ । जलविद्युत उत्पादन गर्न पानी प्रवाहको लागि प्रयोगमा आउने शक्ति भू-आकर्षण बलवाट मात्र प्राप्त हुन्छ । भू-आकर्षण बल भनेको अथाह कहिल्यै नसकिने, कुनै उपायले वाधा पु-याउन वा छेक्न सकिँदैन, जति उपयोग गरे पनि कम नहुने र कुनै पनि ठाउँको हरेक विन्दुमा जहिले पनि निरन्तर प्राप्त भै नै रहन्छ, पन्छाउन पनि सकिँदैन । हवाको वल, चुम्बकिय वल वा प्रकाशलाई छेक्न सकिन्छ तर भू-आकर्षण बललाई छेक्न सकिँदैन । कुनै पनि पदार्थको पिण्ड रहे सम्म सो वल रही रहन्छ। पिण्डको स्वभाविक प्राकृतिक गुण हो । अत: पानी निरन्तर प्रवाह भैरहेको एउटै पाईपमा एक पछि अर्को धेरै टर्वाईनहरु जडान गरी सबैलाई एकनासले सँचालन गर्न सकिन्छ, गुणात्मक धेरै जलविद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ ।
एकनासले निरन्तर पानी वगिरहेको पाईपमा एउटा वा शुन्य टर्वाईन सँचालन गरेमा पनि वगिरहेको पानीको कार्य छ्यमतामा केही पनि घटवढ हुँदैन, एकनासै कायम रहन्छ ।
एक पछि अर्को टर्वाईनलाई घुमाउँदै वग्दा पनि बगिरहेको पानीको कार्य छ्यमतामा केहि पनि कम हुँदैन । यसो हुनाको कारण माथि उल्लेख गरे अनुसार भू-आकर्षण वलका विशेषताहरुले गर्दा हो । द्रब्य गुण अनुसार स्थिर पानीमा लगाईएको वल सवै दिशा तिर बराबर फैलिन्छ र उचाई अनुसार चाप हुन्छ । नवगेको पानीको स्तम्भको सबै भन्दा तल सवै भन्दा वढी चाप हुन्छ । तर प्रवाह भै रहेको वेला पानीको स्तम्भको फेदमा जतिकै पाईप भित्र पानीको पूर्ण स्तम्भ भरिनै चाप एक नास हुन्छ, माथि देखि तल सम्म पूर्ण स्तम्भ भरी । र, पानी प्रवाह भएको दिशातिर मात्र पानीको चापले काम गरी रहेको हुन्छ । वगेको पानीको धारको कुनै पनि विन्दुमा गुरुत्व आकर्षणवललको कारण दुई प्रकारको वलले मात्र असर पारी रहेको हुन्छ । कुनै विन्दुको माथि तिरको पानीको स्तम्भले तलतिर थिचिरहेको हुन्छ भने तल तिरको पानीको स्तम्भले तलतिर नै तानी रहेको हुन्छ । क्रमश: अँग्रेजिमा पुशिंग र पुलिँग फोर्श भनिन्छ । कुनै पनि विन्दुमा दुबैवल (पूर्ण स्तम्भ)को प्रभाव पानी वगेको दिशा तिर मात्र लाग्छ । अत: पाइपको पानीको पूर्ण स्तम्भ भरी नै चाप एक नास हुन्छ । नवगेको पानीको स्तम्भमा यो गुण हुँदैन । नवगेको पानीको स्तम्भको फेदमा सवै भन्दा वढी चाप हुन्छ । यहि सिद्धान्तलाई वगेको पानीको अवस्थामा पनि लागु गरी जलविद्युत आयोजनामा वगेको पानीको फेदमा एउटा मात्र टर्वाईन जडान गर्न सकिन्छ भन्ने गल्ति भयो । नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई वगेको पानीको अवस्थामा लागु गर्न मिल्दैन ।
अत: पानी प्रवाह भै रहेको एउटै पाइपमा क्रमिक रुपमा जडान गरिएका सवै टर्वाइनहरु जव पूर्ण रुपमा घुम्न थाल्छन् पाइपको पूर्ण स्तम्भ भरी नै पानीको चाप पनि एकनासको नै कायम रहन्छ । यसो हुनाको कारण भू-आकर्षण वलको विशेषताले गर्दा हो । वगिरहेको पानीको स्तम्भको धारमा टर्वाईन हुँदा वा नहुँदाको अवस्थामा पानीको स्तम्भको चापमा केही पनि फरक हुँदैन । पानीको उचाई, पाईपको उचाई, पानी भित्र पस्ने र वाहिर आउने मात्रा, पानीको वेग, भू-आकर्षण वल ईत्यादि सवै पछ्यहरुमा उस्तै नै अवस्था कायम रहन्छ, केही पनि फरक हुँदैन । अत: पानी प्रवाह भैरहेको एउटा पाइपमा नै धेरै टर्वाइनहरु जडान गरेर हालको भन्दा धेरै गुणा वढी (असिमित) जलविद्युत प्राप्त गर्न सकिन्छ ।
यसरी क्रमिक सिद्धान्त अनुसार टर्वार्इनहरु जडान गरिएमा जलविद्युतको लागि नयाँ आयोजनाको आवश्यकता पर्ने छैन । टर्वाइनहरु थपेर भएकै संरचनावाट असिमित विद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ । पानी वगिरहँदा पाइपको कुनै पनि विन्दुमा \ स्थानमा टर्वाइन जडान गरे पनि केहि फरक पर्दैन । वगिरहेको पानीको पाइपको लम्वाई भरि नै जडान गरे पनि सवै टर्वाइनहरु एकनासले नै संचालन गर्न सकिन्छ । एक्लो नेपालमानै असिमित जलविद्युत विद्यमान छ ।

एउटै जलविद्युत गृहमा धेरै टर्वाइनहरु जडान भैसकेको भएमा पनि तिनीहरुलाई पनि क्रमिक ढंगले पानी प्रवाह गराउन सकिन्छ । यसरी पानी प्रवाह गर्ने तरिका परिवर्तन गरिएमा एउटा टर्वाईन संचालन गर्ने पानीको मात्राले नै धेरै टर्वाइनहरु संचालन गर्न सकिन्छ । हाल टर्वाईनमा पानी प्रवाह गर्ने तरिका गलत सिद्धान्तमा आधारित भएकोले एउटा पाईपको पानीवाट एउटा टरवाईनवाट मात्र (न्युनतम) विद्युत उत्पादन भै रहेको छ । नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई गल्तीले वगेको पानीको अवस्थामा लागु गरेकोले त्यसो भएको हो ।
विश्वमा असिमित जलशक्ति उपलब्ध छ । क्रमिक तरिकाले पानी प्रवाह गर्ने गरी धेरै टरवाईनहरु जडान गरेर जलविद्युत आयोजनाहरु संचालन गरेमा विद्युतको लागि अन्य कुनै पनि उपायको आवश्यकता पर्ने छैन । विद्युत धेरै सस्तो हुने छ । कोइला, ग्यास, डिजेल, आणविक ईत्यादि ईन्धनको अपार वचावट हुनेछ । चाहे भन्दा धेरै कार्बोन डाईअक्साईड पनि घट्ने छ ।

(२०६६ ज्येष्ठ २३ गते गोरखापत्रमा प्रकाशित ‘धेरै सस्तोमा जल विद्दयुत’ लेखमा आधारित)

email: dev.dangol@yahoo.co.uk
mobile: 9841 647 393

10 of 24 posts बिद्युत संकट वा कटौतीको दोष पानीलाई दिन मिल्दैन

हदै सस्तोमा जल-बिद्युत

बिद्युत संकट वा कटौतीको दोष पानीलाई दिन मिल्दैन:
(असिमित जलविद्युत उत्पादन)


(गलत ठहर गर्ने पहिलोलाई रु. पच्चिस हजार ईनाम)

डा. देव बहादुर डंगोल

जलविद्युत आयोजनामा टर्वाईन जडान गर्ने हालको प्रचलित तरिकामा पानीको द्रब्य गुण र भू-कर्षण बलका विशेषताहरुमा पूर्ण ध्यान पु-याईएको छैन । उचाई अनुसार चाप हुन्छ भन्ने नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई स्तम्भ भरि एकनासको चाप हुने वगेको पानीको अवस्थामा लागु गर्ने गल्ति हुन गएकोले \ गरेकोले त्यसो भएको हो । हाल एउटा मात्र टर्बाईन जडान गरी न्युनतम मात्र विद्युत उत्पादन गर्दै आएका छौँ । ती दुई पछ्यका सर्व मान्य सिद्धान्तहरुमा ध्यान पु-याईएको भए धेरै टर्बाईनहरु जडान गर्ने तरिकामा फरक हुने थियो । हाल एउटा मात्र टर्वाईन घुमाउन पुग्ने पानी वगेको एउटै पाईपमा नै पाईप वा पानीको धारलाई नटुटाई क्रमश: धेरै टर्वाईनहरु जडान गरेर धरै गुणा वढी (असिमित) विद्युत उत्पादन गरिन्थ्यो । र, सो पानी खान वा सिँचाई अथवा अन्य कामको लागी पनि उपलब्ध गराउन सकिन्थ्यो । हालको प्रचलित तरिका अनुसार हरेक एउटा टर्वाईनलाई छुट्टा छुट्टै पाईप मार्फत पानी पु-याईन्छ । अत: धेरै टर्वाईनहरु घुमाउन धेरै मात्रा पानीको आवश्यकता हुन्छ ।
जलविद्युतको लागि पानी प्रवाह गर्दा जति जस्तो पानी टर्वाइन भित्र गएको हो उस्तै बाहिर निस्कन्छ । भू-आकर्षण बलमा पनि केही कमि आउदैन \ हुँदैन । पानीको गतिमा पनी केही फरक हुँदैन । जति मात्रा भित्र पसेको हो त्यति मात्रा नै पानी वाहिर निस्कन्छ । वगेको पानीको स्तम्भ भरी नै चाप पनि एक नास नै कायम रहन्छ । टर्वाइन पनि पानी कै वेगमा घुम्छ । निरन्तर भू-आकर्षण वलको कारणले गर्दा माथि स्थित पानी मात्र तल तिर खस्छ ।
विद्युत प्राप्त गर्न आवश्यकता अनुसार उचित उचाईवाट पानीलाई खसालेर टर्वाईन घुमाईन्छ, जस्ले विद्युत क्रियाशिल वा प्रवाह गराउने जेनेरेटरलाई घुमाउँछ र हामीले विद्युत प्राप्त गर्दछौँ । पानी खसाल्नलाई प्राप्त शक्ति वास्तवमा पृथ्विको भू-आकर्षण वल हो । जुन सुकै वल प्रयोग गरे पनि विद्युत उत्पादन गर्न टर्वाईन घुमाउन आवश्यक पर्दछ । आवश्यकता अनुसार पानी वगेर जान सक्ने गरी टर्वाईन वनाईएको हुन्छ । भू-आकर्षण वललाई उपयोगमा ल्याउन पानीलाई उचित उचाईवाट खस्न दिने एउटा उपयुक्त संरचना हो ।

पानी प्रवाह भैरहेको एउटै पाईपमा धेरै टर्वाईनहरु चलाउन सकिन्छ

पानीको द्रब्य गुणहरु र भू-आकर्षण बलका बिशेषताहरुको आधारमा एक भन्दा वढी टर्वाईनहरु घुमाउन एउटा टर्वाईनलाई मात्र घुमाउन पुग्ने पानी प्रवाह गरी सोहि पाईपमा पानीको धार र पाईपलाई नटुटाई एक पछि अर्को जडान गरेर धेरै टर्वाईनहरु सँचालन गर्न सकिन्छ । सो अनुसार पानी प्रबाह गर्दा टर्वाईन र वगेको पानीको कार्य छ्यमतामा केहि पनी कमि आउँदैन । पानीको द्रब्य गुणहरु र भू-आकर्षण बलका विशेषताहरु दुवै पछ्यहरुको प्रमाणित सिध्दान्तहरुले पनि सो कुराको पुष्टि गर्दछ । मुख्यत: ती दुई वैग्यानिक पछ्यहरुलाई ध्यानमा राखेर नै टर्वाईन भित्र पानी प्रवाह गरिएको हुन्छ । जलविद्युत उत्पादन गर्न पानी प्रवाहको लागि प्रयोगमा आउने शक्ति भू-आकर्षण बलवाट मात्र प्राप्त हुन्छ । भू-आकर्षण बल भनेको अथाह कहिल्यै नसकिने, कुनै उपायले वाधा पु-याउन वा छेक्न सकिँदैन, जति उपयोग गरे पनि कम नहुने र कुनै पनि ठाउँको हरेक विन्दुमा जहिले पनि निरन्तर प्राप्त भै नै रहन्छ, पन्छाउन पनि सकिँदैन । हवाको वल, चुम्बकिय वल वा प्रकाशलाई छेक्न सकिन्छ तर भू-आकर्षण बललाई छेक्न सकिँदैन । कुनै पनि पदार्थको पिण्ड रहे सम्म सो वल रही रहन्छ। पिण्डको स्वभाविक प्राकृतिक गुण हो । अत: पानी निरन्तर प्रवाह भैरहेको एउटै पाईपमा एक पछि अर्को धेरै टर्वाईनहरु जडान गरी सबैलाई एकनासले सँचालन गर्न सकिन्छ, गुणात्मक धेरै जलविद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ ।
एकनासले निरन्तर पानी वगिरहेको पाईपमा एउटा वा शुन्य टर्वाईन सँचालन गरेमा पनि वगिरहेको पानीको कार्य छ्यमतामा केही पनि घटवढ हुँदैन, एकनासै कायम रहन्छ ।
एक पछि अर्को टर्वाईनलाई घुमाउँदै वग्दा पनि बगिरहेको पानीको कार्य छ्यमतामा केहि पनि कम हुँदैन । यसो हुनाको कारण माथि उल्लेख गरे अनुसार भू-आकर्षण वलका विशेषताहरुले गर्दा हो । द्रब्य गुण अनुसार स्थिर पानीमा लगाईएको वल सवै दिशा तिर बराबर फैलिन्छ र उचाई अनुसार चाप हुन्छ । नवगेको पानीको स्तम्भको सबै भन्दा तल सवै भन्दा वढी चाप हुन्छ । तर प्रवाह भै रहेको वेला पानीको स्तम्भको फेदमा जतिकै पाईप भित्र पानीको पूर्ण स्तम्भ भरिनै चाप एक नास हुन्छ, माथि देखि तल सम्म पूर्ण स्तम्भ भरी । र, पानी प्रवाह भएको दिशातिर मात्र पानीको चापले काम गरी रहेको हुन्छ । वगेको पानीको धारको कुनै पनि विन्दुमा गुरुत्व आकर्षणवललको कारण दुई प्रकारको वलले मात्र असर पारी रहेको हुन्छ । कुनै विन्दुको माथि तिरको पानीको स्तम्भले तलतिर थिचिरहेको हुन्छ भने तल तिरको पानीको स्तम्भले तलतिर नै तानी रहेको हुन्छ । क्रमश: अँग्रेजिमा पुशिंग र पुलिँग फोर्श भनिन्छ । कुनै पनि विन्दुमा दुबैवल (पूर्ण स्तम्भ)को प्रभाव पानी वगेको दिशा तिर मात्र लाग्छ । अत: पाइपको पानीको पूर्ण स्तम्भ भरी नै चाप एक नास हुन्छ । नवगेको पानीको स्तम्भमा यो गुण हुँदैन । नवगेको पानीको स्तम्भको फेदमा सवै भन्दा वढी चाप हुन्छ । यहि सिद्धान्तलाई वगेको पानीको अवस्थामा पनि लागु गरी जलविद्युत आयोजनामा वगेको पानीको फेदमा एउटा मात्र टर्वाईन जडान गर्न सकिन्छ भन्ने गल्ति भयो । नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई वगेको पानीको अवस्थामा लागु गर्न मिल्दैन ।
अत: पानी प्रवाह भै रहेको एउटै पाइपमा क्रमिक रुपमा जडान गरिएका सवै टर्वाइनहरु जव पूर्ण रुपमा घुम्न थाल्छन् पाइपको पूर्ण स्तम्भ भरी नै पानीको चाप पनि एकनासको नै कायम रहन्छ । यसो हुनाको कारण भू-आकर्षण वलको विशेषताले गर्दा हो । वगिरहेको पानीको स्तम्भको धारमा टर्वाईन हुँदा वा नहुँदाको अवस्थामा पानीको स्तम्भको चापमा केही पनि फरक हुँदैन । पानीको उचाई, पाईपको उचाई, पानी भित्र पस्ने र वाहिर आउने मात्रा, पानीको वेग, भू-आकर्षण वल ईत्यादि सवै पछ्यहरुमा उस्तै नै अवस्था कायम रहन्छ, केही पनि फरक हुँदैन । अत: पानी प्रवाह भैरहेको एउटा पाइपमा नै धेरै टर्वाइनहरु जडान गरेर हालको भन्दा धेरै गुणा वढी (असिमित) जलविद्युत प्राप्त गर्न सकिन्छ ।
यसरी क्रमिक सिद्धान्त अनुसार टर्वार्इनहरु जडान गरिएमा जलविद्युतको लागि नयाँ आयोजनाको आवश्यकता पर्ने छैन । टर्वाइनहरु थपेर भएकै संरचनावाट असिमित विद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ । पानी वगिरहँदा पाइपको कुनै पनि विन्दुमा \ स्थानमा टर्वाइन जडान गरे पनि केहि फरक पर्दैन । वगिरहेको पानीको पाइपको लम्वाई भरि नै जडान गरे पनि सवै टर्वाइनहरु एकनासले नै संचालन गर्न सकिन्छ । एक्लो नेपालमानै असिमित जलविद्युत विद्यमान छ ।

एउटै जलविद्युत गृहमा धेरै टर्वाइनहरु जडान भैसकेको भएमा पनि तिनीहरुलाई पनि क्रमिक ढंगले पानी प्रवाह गराउन सकिन्छ । यसरी पानी प्रवाह गर्ने तरिका परिवर्तन गरिएमा एउटा टर्वाईन संचालन गर्ने पानीको मात्राले नै धेरै टर्वाइनहरु संचालन गर्न सकिन्छ । हाल टर्वाईनमा पानी प्रवाह गर्ने तरिका गलत सिद्धान्तमा आधारित भएकोले एउटा पाईपको पानीवाट एउटा टरवाईनवाट मात्र (न्युनतम) विद्युत उत्पादन भै रहेको छ । नवगेको पानीको अवस्थाको सिद्धान्तलाई गल्तीले वगेको पानीको अवस्थामा लागु गरेकोले त्यसो भएको हो ।
विश्वमा असिमित जलशक्ति उपलब्ध छ । क्रमिक तरिकाले पानी प्रवाह गर्ने गरी धेरै टरवाईनहरु जडान गरेर जलविद्युत आयोजनाहरु संचालन गरेमा विद्युतको लागि अन्य कुनै पनि उपायको आवश्यकता पर्ने छैन । विद्युत धेरै सस्तो हुने छ । कोइला, ग्यास, डिजेल, आणविक ईत्यादि ईन्धनको अपार वचावट हुनेछ । चाहे भन्दा धेरै कार्बोन डाईअक्साईड पनि घट्ने छ ।

(२०६६ ज्येष्ठ २३ गते गोरखापत्रमा प्रकाशित ‘धेरै सस्तोमा जल विद्दयुत’ लेखमा आधारित)

email: dev.dangol@yahoo.co.uk
mobile: 9841 647 393

11 of 24 postsTHE SCENE

please go to devbahadurdongol.blogspot.com for solution to climate change and power crisis
11 of 24
THE SCENE

When the scientist first introduced the hydropower. I was sitting by the side of the LORD.

HE said: Dev you are going to born on the 10th Jan 1947 and reveal some of the aspects of the hydropower on March14, 2009 after 3 months those points occurs to you. You will be 62 then. So I have to make him forget those aspects (to that so called scientist). Because people will not respect those ideas as is not the problem now. During the decade of 2000 people will say that problem as the ‘global warming’ – no rain, dry land and desert, no water for drinking and irrigation, very hot and warm temperature to live, will not be comfortable for them and will be scared that their existence is at risk. Yes indeed the living world will be at risk if they don’t correct as your suggestions. The living things as they will call then could be wiped of the Earth. You know I would not let that happen. I love them so much. But at the same time they also need to learn and realize the every bit of MY creation. I have made them to take care of one of my creations – the Earth. Only thing they have to remember is how to keep rain-cycle undisturbed or maintained or bring back or restored. You quantity of the water I filled on the Earth will remain constant until the life time of the Earth ”

So He made the scientist to forget by giving too much joy. He thought he had the whole world in his hands. These are the aspects of science he forgot then and afterwards until now.

1. Fluid properties of water. Specially that the water behaves different when standing still in cylindrical pipe and running through a pipe.

2. Characteristics of the gravitational force of the earth. Specially the forces is un limited, always present at a given point, and can’t be blocked as light can be or shielded as magnetic force can be etc it is the only force that is used by the hydropower generation.

3. Discharged water could be used for drinking, irrigation, watering dry land and entertainment etc. this system is so valuable for rain-cycle, the main controlling factor for the global warming.

4. Head height of the water column can be added even connecting after the turbine without discharging water freely as suction head, and behavior of water when it is running as fluid.

5. The turbines can be installed in a series basis. Hydropower installations can be far cheaper than they are going to introduce now.


Wouldn’t believe so you will have to go to the street to explain theories related to fluid properties of water that is applicable to generate hydroelectricity. Earth has unlimited hydropower. People have not yet realized yet.

12 of 24 MIRACULOUS WATER, CLIMATE CHANGE, AND UNLIMITED HYDROPOWER

MIRACULOUS WATER, CLIMATE CHANGE, AND UNLIMITED HYDROPOWER
(Amazing, Astounding, Astonishing, Incredible, Unbelievable, Phenomenal, Marvelous, Mind-Blowing, Extraordinary, Inexplicable, Wonderful,
Mundane (Antonym), Wondrous)

12 of 24
We have studied water as anomalous liquid, because it is heaviest at 4 degree centigrade and lighter at higher or lower temperature; life is not possible without this property of water. Water can carry or absorb highest quantity of heat of all the other matter. So RAIN CYCLE CONTROLS OUR CLIMATE. And as a fluid its use to harness hydropower is mind blowing. Earth has unlimited hydropower to harness unlimited hydroelectricity. We wouldn’t need new undertakings for tapping hydroelectricity. Even the existing infrastructure we have already installed can harness unlimited hydropower by just adding turbines in series without breaking water column. Fluid properties of water and its behaviour while running allow us to do that. Works as a string without breaking its mass while flowing, water pressure throughout the water column is uniform, only downward pressure and also not according to the height. Unfortunately we are applying the properties of water column that is standing still, totally different condition. Conical and jet penstock pipe assuming force is increased. It is a stupid mistake.



CLIMATE CHANGE

The key climate regulator or the decisive climate controller is the rain cycle. Water has the highest heat absorbing or heat holding capacity of all the matters on earth. 1gm of water needs one calorie of heat to raise its temperature through one degree centigrade. This is almost 8 times more than that of iron.

Both water and ice can be at zero degree centigrade. Ice at zero and water at zero, the difference is 80 calories of heat. It is called the latent heat of freezing. So we need to take 80 calories of heat from 1gm of water which is at zero degree, then water will turn into ice. To reverse the process we have to provide 80 calories of heat to 1gm of ice at zero to melt it into water of zero degree centigrade. Those 80 calories of heat means raising 80 degree centigrade of 1gm of water from zero to 79 degree centigrade, 21 calories more means that amount water will reach at boiling point but will not boil. We need to supply 560 calories of heat for each gram of water to make it to boil. Boiling is the process of converting of water into steam. Steam and water, both can be at 100 degree centigrade. Steam at 100 degree centigrade and water at 100 degree centigrade, difference is 560 calories. It is the latent heat of vaporization. In other words, providing 560 calories of heat to 1gm of water at 100 degree centigrade will convert it into steam. Reversing the process means taking out 560 calories of heat from the steam to convert steam into 1gm of water. This is the reason why it becomes immediately cold when it rains. Thus change of forms, liquid water to steam water needs huge amount of heat. 560 calories of heat can boil 56 gm of water at zero degree centigrade.

Similarly when we think of the amount of heat required in the process of vaporization we can easily calculate and be surprised how much heat is released to the space by the rain cycle. No other matter can do this miracle, not even by gases of our homogenous atmosphere though they are delivering heat from the earth to the space all the time. Space can take heat indefinitely. Space is always cold. Even our ozonosphere is 58 degree centigrade below zero. So we can easily imagine how cold the space could be, where there is no matter to hold heat.


We know the rain means colder atmosphere, good irrigation, abundant drinking water, snow on poles and mountains, recharging ground water; thus lower sea water level. So for evaporation we need to scatter water all over the earth to revive rain cycle. In other words take water back to the places where it came from. The nature’s way is the rain cycle. Rain cycle Maintains temperature on earth within a range.


Global warming has nothing to do with gas. So for global warming and climate change we can’t blame gases but ourselves, may be our way of life or our unscientific civilization.
Gases can’t form green house; it is impossible. Making of green house requires solid transparent materials like, plastics or glasses. So we can’t blame gases for green house effect, thus global warming. Heat is always transmitted from higher to lower temperature. Gases have freely moving molecules so do not remain layered. Our immediate atmosphere is a homogenous mixture. If layered at all CO¬¬¬2 would be the lower most layer and that means we are all dead. We need oxygen to be alive. Higher we go the immediate / climatic atmosphere is colder. Heat can’t return back from the colder front to hotter zone. Gases carry heat high up as convection current and by convection method of heat transmission it delivers heat from the hotter earth to the colder zone high up in the atmosphere where it is very cold. Although the process goes round the clock heat transfer is not enough to keep the earth cold comfortably. This is because the air is very very thin. 1cc of air has negligible mass in comparison to 1gm of water for the same volume. Similarly, rain cycle has no relationship with any gases or anything but evaporation from the surface of the earth, which occurs due to the heat of the sun. Evaporation takes up very large quantity of heat as I have shown the calculations above. Water has highest heat absorbing capacity, so it can lower temperature of any heated object drastically. It is the reason we use water to extinguish fire. If we one put one bucket of water in the sun it can’t evaporate even in weeks, but if we scatter on the surface of the earth that amount of water will evaporate in a matter of hour. So regular rain cycle by the evaporation of sea water or pond or river is not possible, though they can boost the rains during hot season or monsoon.




# We disrupted rain cycle by covering land with houses, pavements, roads etc
Deforestation and creating deserted lands and vast stretches of deserts

So we must blame ourselves for global warming / climate change

Delivering water to wide areas of land as much as possible is the one and only way to solve the problems related to climate change. Solution is very easy now for the capabilities of mankind.